Startpagina    Zoek    Print    Afmelden    Voeg bladwijzer toe

De familienaam Vran(c)ken

A.Stevens, Licentiaat Germaanse Filologie, beschrijft in het boek: 'Gedenkboek Nicolas en Jan Vrancken, Berg Tongeren' de oorsprong van de familienaam Vrancken. Een citaat:

De familienaam Vranken is typisch Limburgs in zijn uitgang. De uitgang -en van de genitief van de zogezegd "zwak" verbogen zelfstandige naamwoorden, vinden wij terug in een hele groep Limburgse familienamen, die zoals Vranken, zijn afgeleid van een vroeger of nu nog gebruikte voornaam (1). Vranken, evenals de in spelling, maar niet in betekenis afwijkende vormen Vrancken, Francken, Franken, betekent dus : (die) van Vrank, of, zo men wil, de zoon van Vrank.

Vrank of Frank is een voornaam die afgeleid is uit de volksnaam "Frank". Deze voornaam komt reeds vroeg voor, nl. reeds in de 6de eeuw als de naam van een bisschop van Aix in Frankrijk. De naam wordt [p. 108] nu trouwens nog gebruikt onder invloed van de Engelse en Duitse naamgeving. Frank is weer een geliefde voornaam geworden. Wat de oorsprong en de betekenis van de stamnaam "Frank" betreft, kunnen we enkel vaststellen dat de zin en afkomst, van deze naam niet met zekerheid is bekend : er bestaan een drietal interpretaties, die we hier opgeven voor wat ze waard zijn.

• Eerste uitleg: Francos - hoc est feros (= de wilden, ongetemden).
• Tweede uitleg: stam verwant niet Oudnoors frakkr = promtus (= vlug, slagvaardig, vastberaden).
• Derde uitleg : stam verwant met Oudnoors frakka. Angelsaksische franca = werpspeer. (1).

De familienaam Vranken betekent dus van Vrank (Frank), hij is ontstaan in combinatie als "Vranken Jan", met de betekenis Jan van Vrank = Jan, zoon van Vrank(2).

[p. 107]

(1) De genitief van de zwak verbogen zelfstandige naamwoorden ging in het Nederlands vroeger uit op -en : zo zei men : In de naam des Heren (= In de naam van de Heer) ; 's-Herenelderen (= het Elderen van de heer (Willem) ; genitief van het "zwak" verbogen substantief "heer". De genitief (bezitsvorm) van de zgn. "sterk" verbogen zelfstandige naamwoorden kreeg de uitgang -(e)s : bv.: In de naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes. Vooral in Limburg treft men een hele reeks familienamen aan met de "zwakke" uitgang "-en", familienamen die in westelijke streken (Brabant, Antwerpen), de "sterke" uitgang "-s" hebben. Wij denken hierbij aan familienamen als Daenen (v. Daan = Daniel), Rutten (v. Rut = Rutger), Daerden (v. Medaard), Coonen (v. Koen, Koonraad), Gielen (v. Giel = Michiel?), Gijsen (v. Gijs, Gijsbrecht), Merken (v. Merk, Mark, Marcus), Roebben (v. Roeb, Robrecht) en vele andere meer. In Brabant gaan vele namen van deze reeks op -s uit: Daens, Gils, Merckx, en ook Vranckx, Vranks.

[p. 108]

(1 ) Vrank, frank (en net Duitse "frank") als bijvoeglijk naamwoord in de betekenis van "vrij" schijnt aan het Franse franc" te zijn ontleend : in deze laatste taal zou het woord oorspronkelijk "Frankische Edelman" hebben betekend in de Merovingische periode met zijn vele "onvrije".

(2) De mening als zou de "-s" in familienamen als Brabantse "Vranks" en in alle andere Nederlandse familienamen op -s (Peters, Jans, enz.) teruggaan op het woordje "zoon" is absoluut verkeerd en wordt door geen enkele naamkundige nog aanvaard.